Bakı Mərkəzi Asiya gündəminin formalaşmasında getdikcə daha fəal rol oynayır. Unikal coğrafi mövqeyi, geniş geosiyasi potensialı və davamlı iqtisadi inkişafı sayəsində Azərbaycan və region ölkələri qlobal müzakirələrin və təşəbbüslərin əvəzsiz iştirakçılarına çevrilirlər.
Son illərdə çoxsaylı yüksək səviyyəli ikitərəfli səfərlər bu əməkdaşlığın genişləndirilməsinə siyasi sadiqliyi vurğulayır. Bu günlərdə Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarovun Azərbaycana səfəri iki ölkə arasında münasibətlərin dərinləşməsində mühüm mərhələ oldu. Prezident İlham Əliyevin qırğızıstanlı həmkarı ilə birgə mətbuat konfransında qeyd etdiyi kimi, “Azərbaycanı Mərkəzi Asiya ilə çoxəsrlik əməkdaşlıq, dostluq, qarşılıqlı fəaliyyət bağları birləşdirir. Bu gün Mərkəzi Asiya və Xəzər regionları, Xəzər və Cənubi Qafqaz regionlarının bir hissəsi olan Azərbaycan enerji resursları, nəqliyyat yolları, ticarət baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir”.
Azərbaycan və Qırğızıstan arasında uzun müddət fəal siyasi təmasların olmasına baxmayaraq, iki ölkə arasında ticari-iqtisadi əlaqələr aşağı səviyyədə qalmışdır. Lakin son vaxtlar nəzərəçarpacaq artım müşahidə olunur. Ticarət artır, birgə layihələr həyata keçirilir və hər iki ölkə qarşılıqlı investisiyaları və özəl sektorun cəlbini təşviq edir, təkcə 2023-cü ildə iki ölkə arasında ticarət 6 dəfədən çox artaraq 65 milyon dollara çatıb. 2024-cü ilin birinci rübündə ticarət dövriyyəsi 23 milyon dolları ötüb və Qırğızıstan MDB ölkələrində Azərbaycanın üç ən böyük ticarət tərəfdaşından birinə çevrilib.
Bu baxımdan, 2022-ci ildə yaradılmış Azərbaycan-Qırğızıstan İnkişaf Fondu iki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi, sənayenin müasirləşdirilməsi və ikitərəfli iqtisadi əlaqələrin səmərəli istifadəsinə və genişləndirilməsinə kömək etmək məqsədi daşıyır. Prezident Sadır Japarovun Azərbaycana səfərindən və səfəri zamanı imzalanmış sazişlərdən sonra fondun kapitalının 25 milyon dollardan 100 milyon dollara çatdırılması qərara alınıb. Bundan əlavə, müvafiq hökumət strukturlarına birgə investisiya fondu çərçivəsində layihələrin həyata keçirilməsi mexanizmini daha tez reallaşdırmaq üçün tədbirlər görülür.
Bütövlükdə, Qırğızıstan Prezidentinin Azərbaycana səfərinin yekunları üzrə Birgə Hökumətlərarası Şuranın 2-ci iclasının uğurla keçirilməsi ilə yanaşı, tərəflər arasında enerji, təhsil kimi müxtəlif sahələri əhatə edən 10-dan çox sənəd paketi də imzalanıb. Sadır Japarov Azərbaycan ilə Qırğızıstan arasında dərin strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin qurulmasına dair birgə bəyannamənin qəbul edilməsinin vacibliyini xüsusilə vurğuladı: "Bu sənədin imzalanması ölkələrimiz arasında qurduğumuz ikitərəfli strateji münasibətlərin dərin mahiyyətini rəsmiləşdirir".
Təbii ki, Azərbaycan və Qırğızıstan bir-biri üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, Bakı ilə Bişkek arasında tərəfdaşlıq tranzit marşrutlarının inkişafında mühüm rol oynayır. Mərkəzi Asiya üçün Azərbaycan Avropaya birbaşa qapı rolunu oynayır. Əksinə, Azərbaycan üçün Qırğızıstan və onun qonşuları Çin bazarına çıxış yolunu açır. Çinin dəmir yollarını Qırğızıstan üzərindən Özbəkistan və Türkmənistandan keçməklə birləşdirən 454 kilometrlik dəmir yolunun gözlənilən işə salınması Cənubi Qafqaz regionunu Şərqlə birləşdirən marşrutlar şəbəkəsində daha bir əsas halqa rolunu oynaya bilər. Azərbaycan və bütövlükdə Mərkəzi Asiya arasında ticarət və iqtisadi əlaqələrin gücləndirilməsi üçün səmərəli logistika lazımdır. Çinlə yanaşı yerləşən Qırğızıstan Orta Dəhlizdə əsas aktora çevrilə bilər. Azərbaycanda Qırğızıstan Mədəniyyəti Günlərinin keçirilməsini, qırğız xalqının böyük oğlu Çingiz Aytmatovun Bakıdakı abidəsinin açılışı Qırğızıstan-Azərbaycan qardaşlığının daha bir rəmzidir. Prezident Japarovun işğaldan azad edilmiş Azərbaycan ərazilərinə səfərini də qeyd etməmək mümkün deyil. Bu, həqiqətən də iki xalq arasında tam dəstəyi və anlaşmanı göstərir. Qırğızıstan həmrəylik və dostluq jesti olaraq hər iki ölkənin liderlərinin təməlini qoyduğu, Qırğızıstanın öz vəsaiti hesabına Ağdamda məktəbin tikintisinə dəstək verəcəkdir. Özbəkistan, Qazaxıstandan sonra Qırğızıstan da erməni işğalından sonra Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpasına öz qardaşlıq jestini edir. Azərbaycan Mərkəzi Asiya ilə əlaqələrini gücləndirir və bütün maraqlı tərəflərə fayda verərək regionda inkişafı stimullaşdırmaq üçün tərəfdaşlarla sıx əməkdaşlıq edir. Bakı və Bişkek ikitərəfli əməkdaşlıq qurmaqla həm də türk dünyasını gücləndirir ki, bu da belə tərəfdaşlığın praktiki dəyərini artırır. Bu kontekstdə Azərbaycan və Qırğızıstan arasında mövcud və qarşıdan gələn birgə təşəbbüslər yeni nəqliyyat layihələrinin tətbiqinə, enerji layihələrinin təşviqinə və ümumi infrastruktur potensialının inkişafına yönəlmişdir. Bu transformasiya regionu qarşılıqlı əməkdaşlıq mərkəzinə çevirəcək və bütün iştirakçı tərəflərə fayda verəcəkdir.
Hicran Hüseynova,
Milli Məclisin Komitə sədri, professor
